Ύλη – Η υπέροχη ψευδαίσθηση

Guido Tonelli, «Ύλη – Η υπέροχη ψευδαίσθηση» , εκδόσεις διόπτρα.

Από τι είμαστε φτιαγμένοι; Τι συγκρατεί τα υλικά σώματα; Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη γήινη και την ουράνια ύλη, αυτή που συνθέτει τον Ήλιο και τα άλλα αστέρια; Όταν ο Δημόκριτος, μεταξύ 5ου και 4ου αιώνα π.Χ., είπε ότι είμαστε φτιαγμένοι από άτομα, οι θέσεις του αντικρούστηκαν έντονα. 

Για να τον πάρουμε πραγματικά στα σοβαρά, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι τον Γαλιλαίο και τον Νεύτωνα τον 17ο αιώνα, αλλά θα χρειάζονταν ακόμη τετρακόσια χρόνια έρευνας για να μπορέσουμε να ανασυνθέσουμε τα στοιχειώδη συστατικά της ύλης. Όλα όσα μας περιβάλλουν –η ύλη που σχηματίζει βράχους και πλανήτες, λουλούδια και μυρωδιές, κι εμάς τους ίδιους– έχει πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στο βιβλίο θα ανακαλύψετε όλα όσα γνωρίζουμε γι’ αυτές τις ιδιότητες. 

Επίσης, θα βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν από τις πιο πρόσφατες έρευνες: Με ποια έννοια το κενό είναι μια υλική κατάσταση; Υπάρχουν στοιχειώδεις κόκκοι του χώρου ή του χρόνου; Ποιες μορφές προσλαμβάνει η ύλη μέσα στις μεγάλες μαύρες τρύπες;

...

Μετά τη Γένεση και τον Χρόνο, ο διάσημος φυσικός Guido Tonelli μας καθοδηγεί σε ένα νέο, εκπληκτικό ταξίδι στη σύγχρονη επιστήμη, με τη συνήθη απλή και συναρπαστική γλώσσα του, που θα επιτρέψει στον αναγνώστη να δει το σύμπαν, και ίσως και τον εαυτό του, με νέα ματιά.

«Το βιβλίο αυτό θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε πολλές προκαταλήψεις, αλλά κυρίως, συζητώντας για τις ανακαλύψεις της σύγχρονης φυσικής για την ύλη, τη γέννηση και τη μακρά εξέλιξή της, θα μας αφήσει με κομμένη την ανάσα. Πρώτον, επειδή θα συναντήσουμε θαυμάσιες έννοιες, θα ανακαλύψουμε εφήμερες μορφές ύλης που ζουν φαινομενικά ασήμαντες ζωές και, δίπλα σ’ αυτές, στις πιο απροσδόκητες ενδεχομένως γωνιές, μορφές ύλης τόσο μόνιμες, ώστε πρακτικά καθίστανται αιώ­νιες. […] 

Είμαστε έτοιμοι να εξερευνήσουμε τις άπειρες πλευρές της ύλης όπως μας τις παρουσιάζει η σύγχρονη επιστήμη. Θα διαπιστώσουμε ότι η προκατάληψη της σταθερότητας και της μονιμότητάς της, στην οποία πιστεύαμε επί χιλιετίες, είναι καθαρή ψευδαίσθηση. Αλλά συγχρόνως θα συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι τόσο απλό να ορίσουμε τι είναι πραγματικά η ύλη. 

Καθώς θα πλησιάζουμε στην εσώτερη σύστασή της, θα χρειαστεί να εγκαταλείψουμε πολλές από τις βεβαιότητες που κληρονομήσαμε από τις πιο αφελείς μορφές υλισμού. Όπως πάντα, δεν θα λείψουν οι εκπλήξεις».

ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Guido Tonelli:

1. H μητέρα όλων

Ο λατινικός όρος για την ύλη, materia, περιέχει τη λέξη mater, μητέρα, που φαίνεται να υποδηλώνει τον ρόλο της ως αρχέγονου στοιχείου στην προέλευση των πάντων. Στην πραγματικότητα, η ετυμολογία της λέξης κρύβει διάφορες αποχρώσεις και πολλαπλές σημασίες.

Όταν κάποιος σκέφτεται την ύλη, εννοεί κυρίως την ανόργανη ύλη, φαντάζεται δηλαδή κάτι αδρανές και μάλλον άγονο. Πέφτει στην παγίδα να θεωρήσει την ύλη κάτι διαφορετικό από αυτό που είμαστε εμείς οι άνθρωποι, οι οποίοι εντούτοις διαθέτουμε αρκετή αλαζονεία ώστε να πιστεύουμε πως αποτελούμαστε από μια ουσία που δεν έχει καμία σχέση με τη συνηθισμένη ύλη. Φαίνεται σχεδόν σαν το ζήτημα της ύλης να μη μας αφορά άμεσα, σαν να είμαστε φτιαγμένοι από κάποια άλλη, πιο ευγενή ουσία, τη λεγόμενη έμψυχη ύλη.

Πρόκειται για μια χιλιόχρονη προκατάληψη, από την οποία έχουν προκύψει σπουδαίοι συλλογισμοί, αλλά και αλαζονικές συμπεριφορές που έχουν καταστήσει τους ανθρώπους αιχμάλωτους μιας ατέλειωτης σειράς παρεξηγήσεων, στις οποίες αξίζει τον κόπο να σταθούμε.

 Όλα αυτά πηγάζουν από τον ρόλο που παίζει στη ζωή και την αντίληψή μας για τον κόσμο το σώμα μας, δηλαδή η ύλη από την οποία είμαστε φτιαγμένοι, ένας ρόλος τον οποίο συχνά τείνουμε να παραβλέψουμε, αν όχι να ακυρώσουμε εντελώς.

Μια λέξη με πολύ βαθιές ρίζες

Η αρχαία ελληνική λέξη που αντιστοιχεί στο λατινικό materia είναι η ύλη, στις σημασίες της οποίας συμπεριλαμβάνεται το ξύλο, η ξυλεία (*για παράδειγμα ο υλοτόμος είναι ο ξυλοκόπος*). Πρόκειται για την ίδια ετυμολογική ρίζα με τη λατινική silva, που θα πει δάσος, αλλά και ύλη, ουσία, και συνδέεται με το εβραϊκό hiili, την πρώτη ύλη (*όπως και η γερμανική λέξη holz=ξύλο, παράγεται από την ελληνική λέξη ύλη*).

Η αρχική σημασία του ξύλου του δάσους μας υπενθυμίζει ότι στις πρωτόγονες κοινωνίες το ξύλο ήταν το κατεξοχήν οικοδομικό υλικό. Στη συνέχεια, ο ελληνικός όρος κατέληξε να υποδηλώνει μια αδιαφοροποίητη αρχέγονη ουσία, η οποία, μέσω της παρέμβασης μιας κανονιστικής αρχής, επιφέρει την πολλαπλότητα του πραγματικού κόσμου. 

Στη λέξη «ύλη» παρέμεινε αυτό το θηλυκό σημάδι, ενός παθητικού εύπλαστου στοιχείου. Σε άλλες λατινογενείς γλώσσες, όπως στα ισπανικά και τα πορτογαλικά, το ξύλο εξακολουθεί να λέγεται έτσι: madera, madeira (*η νεοελληνική λέξη μαδέρι προέρχεται από το μητέρα-mater*).

Αν συνδεθεί με τον αγροτικό κόσμο, η μητέρα γίνεται το στέλεχος το φυτού, αυτό το πιο εσωτερικό μέρος του δένδρου από όπου γεννιούνται νέοι μίσχοι, το οποίο γεννά νέους βλαστούς. Μια μήτρα, μια φυτική μήτρα που παράγει το νέο ξύλο, τρυφερό και ευκολοδούλευτο. Ύλη ως πηγή του πιο εύπλαστου και ευπροσάρμοστου από όλα τα υλικά, κατάλληλου για κάθε χρήση(…)

Ο Guido Tonelli, φυσικός στο CERN της Γενεύης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, είναι ένας από τους πατέρες της ανακάλυψης του μποζονίου του Χιγκς. Έχει λάβει το διεθνές βραβείο Fundamental Physics Prize (2013) και το βραβείο Enrico Fermi της Ιταλικής Εταιρείας Φυσικής (2013), ενώ το 2014 του απονεμήθηκε τιμητικό μετάλλιο από τον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας. Από τις Εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του Γένεση – Η μεγάλη ιστορία της προέλευσης του κόσμου και Χρόνος – Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern.

πηγή: https://www.dioptra.gr/vivlia/istoria-filosofia-politismoi/yli

https://physicsgg.me/2024/11/20/%CF%8D%CE%BB%CE%B7-%CE%B7-%CF%85%CF%80%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%87%CE%B7-%CF%88%CE%B5%CF%85%CE%B4%CE%B1%CE%AF%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B7/