Για το έπος του ΄40 εκφωνούνται περιποιητικοί λόγοι και ομιλίες του μοναδικού ιστορικού γεγονότος που αναδεικνύουν το μεγάλο άθλο ηρωικών προγόνων μας που θυσίασαν τον εαυτό τους για να επιβιώσουν αθάνατες αξίες που βίωσαν και υπερασπίστηκαν. Όμως γιορτή για την Ελευθερία σημαίνει ότι οι αγώνες για την απόκτηση και το νόημά της δεν συσκευάζονται στο εγώ και τον παροντικό χρόνο του βίου.
Στην αρχαία ελληνική, έπος σήμαινε κυριολεκτικά: λόγος, λέξη ρητό, ομιλία. Στον Όμηρο βρίσκουμε τη φράση «έπεα πτερόεντα προσηύδα». Δηλαδή ότι κάποιος είπε φτερωτά λόγια. Στα νέα ελληνικά πήρε μεταφορική έννοια με τη σημασία μεγάλης ποιητικής αφήγησης ηρωικού περιεχομένου, όπως «το έπος του ΄40» που αποτελεί κάτι θαυμαστό και σπουδαίο για να γίνει Επικός λόγος. Αν ψάχνουμε να ανακαλύψουμε το γνήσιο μιας τέτοιας σημασίας ενάντια στην απολυτοποίηση και τυπολατρική προσέγγιση της εορτής, τότε ο Επικός λόγος πρέπει να είναι απόρροια εσωτερικής ομο-λογίας και συνθήκης με το πνεύμα των ηρώων που πιστεύουν στη σύνθεση ρητού και άρρητου. Η ελευθερία ήταν και είναι μια κατάσταση, μια έννοια, επαναστατική και ανατρεπτική μόνο όταν γίνεται δίαυλος μέσα από τον οποίο ο άνθρωπος συναντά τη βαθύτατη φύση του είναι του. Με αυτή την έννοια μπορούμε να ρωτήσουμε αν η Γερμανία της δεκαετίας του 1930 ήταν ο χώρος όπου η ανθρώπινη ελευθερία κατήγαγε νίκες που άντεξαν στο φως της ιστορίας ή στο έρεβος της ντροπής και της κατοχής. Στην πορεία της ιστορίας συμβαίνει μια αλλόκοτη περιπέτεια της ανθρώπινης ελευθερίας. Οι ανακαλύψεις των επιστημών και η τεχνολογία έδωσαν τη θετική όψη της ελευθερίας, όμως ο άκρατος ωφελιμισμός με υλιστικό πρόσημο υποβάθμισαν ιστορικά διδάγματα άσκησης της ελεύθερης βούλησης και μείωσαν το περιεχόμενό της. Η απεριόριστη «ελευθερία» στην εποχή μας, που παίρνει και μορφή δικαιώματος, καμαρώνει την απεριόριστη βαρβαρότητα και την απίστευτη υποκρισία της για την αληθινή ελευθερία.
...Το παρελθόν με παράδοση εμπειρικών αξιών μεταπλάθει το παρόν και με τη δύναμη της μνήμης και της φαντασίας αναβιώνεται και δεν ακινητοποιείται ποτέ. Η αληθινή αναβίωση ινδαλμάτων της ιστορίας βιώνεται καθολικά με τις αισθήσεις, την ψυχή με θεωρία και πράξη που μεταλαμβάνουν και μετέχουν στα μηνύματα και νοήματα των ιστορικών επών. Οι αφηγήσεις που συγκλονίζουν για συλλογικούς αγώνες και για την οντολογική ελευθερία μέσα από πίστεις και εσωτερικές αξίες έπλασαν γλώσσα, κόσμησαν λογοτεχνία, ανέγειραν ναούς μαρτύρων που δεν τους απορρόφησε η φθορά και η ματαιότητα. Δεν είναι τυχαίος ο συνεορτασμός γεγονότων αλληλεπιδραστικής αξίας: ότι η 26 Οκτωβρίου μνήμη του μάρτυρα αγίου Δημητρίου είναι κοντινή γιορτή με την εθνική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου στην οποία παράλληλα γιορτάζεται και η «Αγία Σκέπη της Θεοτόκου». Τα μαρτύρια ηρώων με μαρτυρίες πίστης έγιναν γιορτή και ελπίδα για τους απογόνους και όχι μια ουτοπία. Αποτελούν σπουδή προσδοκίας «ανάστασης» ως ποθούμενη ελευθερία από τη σύγχρονη δυστοπία. Ο θάνατος για το συγκροτημένο Εαυτό που έχει πίστη και συνείδηση της αυτοθυσίας δεν είναι το τέλος, αλλά η προϋπόθεση και ζωή ανάστασης.
Η ελευθερία των ηρώων δεν είχε προέλευση την ατομικότητα αλλά τη συλλογική και εθνική συνείδηση. Έμοιαζε σαν το αποτέλεσμα μιας ορχήστρας που ο καθένας με το χάρισμα και τη δεξιότητά του συμμετέχει σε μια θαυμαστή μουσική που ηχεί ως συμφωνία οικουμενικής εμβέλειας. Παγκοσμίως εγκωμιάστηκε το κατόρθωμα των Ελλήνων αγωνιστών του ’40 ως οικουμενική ευεργεσία. Η προσωπική ελευθερία όταν δεν ανήκει διαλεκτικά στη συλλογική συνείδηση τότε τα επίχειρα είναι διχασμός και καταστροφή, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια για τον τόπο μας και όχι μόνο. Ο Γ. Θεοτοκάς ένας από τους σημαντικούς Έλληνες λογοτέχνες της Γενιάς του ’40 γράφει ότι « ο Ελληνισμός είναι πρώτιστα ένας τρόπος του «σκέπτεσθαι και του αισθάνεσθαι, μια ορισμένη στάση απέναντι στον κόσμο και στη ζωή, μια νοοτροπία, ένα πνεύμα κατ’ εξοχήν οικουμενικό, γεννημένο για να συλλαμβάνει ιδέες και μορφές υψηλότερες από οποιαδήποτε τοπικά σύνορα».
Οι ήρωες πρόγονοί μας γενεαλόγησαν, διαδέχθηκαν και παρέδωσαν τα ιδανικά που η ιστορία τους δίδαξε και πότισαν μ’ αυτά τη ζωή τους για διαβούν στην άγια όχθη. Οι ήρωες μας δίδαξαν πώς η αυταπάρνηση και ο θάνατος, η σταύρωση του εγώ, δειγματίζει τη θυσία ως κάρπωμα αθανασίας. Επομένως το νόημα της ελευθερίας που υπηρέτησαν με το Είναι της ύπαρξής τους οι ήρωές μας δεν εξαντλείται με λόγια που θα ειπωθούν σε μια μέρα μνήμης και μετά θα ξεχαστούν. Μια τέτοια επιδερμική προσέγγιση του μηνύματος των εθνικών εορτών υποβαθμίζει το νόημά τους και δεν δικαιώνει τη θυσία τους, εθνική προσφορά, που ταυτίστηκε με την αυθεντική έννοια της ελευθερίας. Ακόμη δεν αντανακλά αυτή την ελευθερία ο μονόδρομος του σημερινού πολιτισμού της τεχνοκρατίας και των πολέμων ή την προθεσιακή αναφορά σε αξίες που υπηρέτησαν οι ήρωες για την προσωπική και κοινωνική – εθνική ελευθερία. Η έννοια της προόδου είναι αμφίδρομη. Μάταια την ελευθερία ως ιδέα προσπαθούμε να την εντάξουμε μονοδιάστατα σε λογικά σχήμα και ευκαιριακές ή επικαιρικές ιδέες. Η ιστορική συνείδηση που διαβάλλεται από έναν επαρσικό μηδενισμό δεν σημαίνει μονοήμερη γιορτή και προσέγγιση ενός Έπους με ρητορείες ανέξοδων ιδεολογικοποιήσεων, αλλά βιωματική κατανόηση ηρωικών πράξεων αγωνιστών προς χάριν της δικής μας ανθρώπινης ελεύθερης ύπαρξης εντός της ιστορίας. Ο Πεντζίκης πολυδιάστατη μορφή της νεοελληνικής λογοτεχνίας για τον πλουραλισμό και την εύκολη παραγωγή ιδεών έγραψε: «Τι να ωφελήσουν οι ιδέες μέσα σ’ έναν διαλυμένο, σαν κομμένο γάλα, κόσμο; Καταντούν σκουπίδια...». Η αυθεντική ύπαρξη είναι έτοιμη για το Άλλο της, που δεν είναι αναλώσιμο και παρέρχεται, αλλά θυσιάζεται για μια Αλήθεια και ελευθερία που δεν υποτάσσεται στη σκουριά του χρόνου, δεν την αγγίζει θάνατος αλλά διαρκεί αιώνια και γίνεται παντοτινή γιορτή.
Το μέλλον και η προσδοκία της αληθινής ελευθερίας και της ειρήνης με μαθητεία στις μαρτυρίες μιας αιώνιας και ιστορικής ιερής παράδοσης μπορεί να συνεισφέρει στο χτίσιμο συνειδήσεων αλλά και ελάφρυνση συνειδήσεων όσων προκάλεσαν αγριότητες και φόνους εναντίον της ανθρωπότητας.
Από το ποίημα του Άγγελου Σικελιανού γραμμένο το 1945:
«Ομπρός·βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ' την Ελλάδα·
ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!
https://www.alfavita.gr/koinonia/494561_epos-i-epea-pteroenta
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου