Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τον Σαίξπηρ και τη σύγχρονη ψυχολογία, η προσπάθεια να κατηγοριοποιήσουμε την ανθρώπινη προσωπικότητα δείχνει πως η ανάγκη μας να ερμηνεύσουμε τον εαυτό μας παραμένει διαχρονική.
Η ιδέα ότι η προσωπικότητα μπορεί να ταξινομηθεί σε συγκεκριμένους τύπους δεν είναι καθόλου καινούργια. Περίπου 2.500 χρόνια πριν, οι Έλληνες φιλόσοφοι και γιατροί πρότειναν τη θεωρία των «τεσσάρων χυμών», σύμφωνα με την οποία η συμπεριφορά και η υγεία μας καθορίζονταν από τέσσερις σωματικά υγρά: τη χολή, το αίμα, τη φλέγμα και τη μέλαινα χολή.
Ο Ιπποκράτης και αργότερα ο Γαληνός διαμόρφωσαν ένα σύστημα που συνέδεε τους χυμούς με τις εποχές, τα στοιχεία της φύσης και τα στάδια της ζωής: οι χολερικοί (θερμοί και ξηροί) ταυτίζονταν με το καλοκαίρι και το στοιχείο της φωτιάς, οι μελαγχολικοί (ψυχροί και ξηροί) με τον χειμώνα και τη γη, οι φλεγματικοί (ψυχροί και υγροί) με το φθινόπωρο και το νερό, ενώ οι αιματώδεις ή «αισιόδοξοι» (θερμοί και υγροί) με την άνοιξη και τον αέρα.
...Αν και σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν πλημμυρίζουμε από χυμούς, το σχήμα αυτό διαμόρφωσε την ιατρική και την καθημερινότητα για αιώνες: από τη διατροφή μέχρι τον τόπο διαμονής, όλα έπρεπε να «ισορροπούν» την εσωτερική μας σύσταση. Ακόμη και στη λογοτεχνία, όπως στα έργα του Σαίξπηρ, οι χαρακτήρες συχνά παρουσιάζονται ως μελαγχολικοί ή χολερικοί, κάτι που οι τότε θεατές αναγνώριζαν αμέσως.
Η θεωρία αμφισβητήθηκε τον 17ο αιώνα με την πρόοδο της ανατομίας και της μικροσκοπίας, ωστόσο οι «τέσσερις τύποι» δεν χάθηκαν. Αντιθέτως, οι αναλογίες τους επιβιώνουν στη σύγχρονη ψυχολογία. Στη δεκαετία του 1950, ο ψυχολόγος Χανς Άιζενκ χρησιμοποίησε στατιστική ανάλυση για να περιγράψει δύο βασικές διαστάσεις προσωπικότητας: νευρωτισμό και εξωστρέφεια. Ο συνδυασμός τους παρήγαγε ξανά τέσσερις τύπους που θύμιζαν τους αρχαίους: μελαγχολικοί, χολερικοί, φλεγματικοί και αιματώδεις.
Σήμερα, το κυρίαρχο μοντέλο είναι τα Big Five – εξωστρέφεια, νευρωτισμός, δεκτικότητα στην εμπειρία, ευσυνειδησία και συμφωνία. Παρά την επιστημονική πρόοδο, όμως, οι ειδικοί παραδέχονται ότι οι ρίζες των ταξινομήσεων αυτών θυμίζουν έντονα την αρχαία θεωρία. Όπως σημειώνει ο καθηγητής ψυχολογίας Κόλιν ΝτιΓιάνγκ, «οι παραλληλισμοί με τους τέσσερις χυμούς μοιάζουν σχεδόν ειρωνικοί».
Η εμμονή μας να κατηγοριοποιούμε τον εαυτό μας –είτε ως εξωστρεφείς και νευρωτικούς, είτε ως «χολερικούς» και «μελαγχολικούς»– δείχνει ότι οι ανάγκες και τα ερωτήματα γύρω από την ανθρώπινη φύση παραμένουν ίδια εδώ και χιλιετίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου